1. Borçlunun hakkı
III. Makbuz ve senetlerin geri verilmesi
1. Borçlunun hakkı
Madde 103 - Borcu ödeyen borçlu, bir makbuz ve borcun tamamı ödenmişse, buna ilişkin borç senedinin geri verilmesini veya iptalini isteyebilir.
Borcun tamamı ödenmemiş veya borç senedi alacaklıya başkaca haklar da vermekte ise borçlu, ancak makbuz verilmesini ve ödemenin borç senedine işlenmesini isteyebilir.
I-) 818 Sayılı Borçlar Kanunu:
III - Makbuz ve senetlerin iadesi
1 - Borçlunun hakkı
Madde 87 - Borcu ödeyen borçlu, bir makbuz veya borcun tamamı tediye edilmiş ise senedin geri verilmesini veya iptalini istemek hakkını haizdir. Borcun tamamı ödenmemiş veya senet alacaklıya başka haklar da vermekte ise borçlu ancak makbuz itasını ve tediyenin senede dercini isteyebilir.
II-) Madde Gerekçesi:
Madde 102 - 818 sayılı Borçlar Kanununun 87 nci maddesini karşılamaktadır.
Tasarının iki fıkradan oluşan 102 nci maddesinde, borcunu tamamen veya kısmen ödeyen borçlunun, makbuz ve senetlerin geri verilmesini veya iptalini ya da ödemenin borç senedine işlenmesini isteme hakkı düzenlenmektedir.
818 sayılı Borçlar Kanununun 87 nci maddesinin kenar başlığında kullanılan “III. Makbuz ve senetlerin iadesi” şeklindeki ibare, Tasarıda “III. Makbuz ve senetlerin geri verilmesi” şeklinde değiştirilmiştir.
818 sayılı Borçlar Kanununun 87 nci maddesi tek fıkradan oluştuğu hâlde, bu maddede iki ayrı konunun düzenlendiği göz önünde tutularak, Tasarının 102 nci maddesi iki fıkraya bölünerek düzenlenmiştir.
Maddenin ikinci fıkrasında, borcun tamamının ödenmemiş olması hâlinde veya borç tamamen ödenmiş olmasına karşın, senette ayrıca alacaklıya bir takım haklar tanınmışsa, senedin geri verilmesinin istenemeyeceği; ancak, makbuz verilmesi ve borç senedine işlenmesinin istenebileceği öngörülmektedir.
Sistematik yapısı ile metninde yapılan arılaştırma dışında, maddede 818 sayılı Borçlar Kanununa göre bir hüküm değişikliği yoktur.
III-) Kaynak İsviçre Borçlar Kanunu:
1-) OR:
III. Quittung und Rückgabe des Schuldscheines
1. Recht des Schuldners
Art. 88
1 Der Schuldner, der eine Zahlung leistet, ist berechtigt, eine Quittung und, falls die Schuld vollständig getilgt wird, auch die Rückgabe des Schuldscheines oder dessen Entkräftung zu fordern.
2 Ist die Zahlung keine vollständige oder sind in dem Schuldscheine auch andere Rechte des Gläubigers beurkundet, so kann der Schuldner ausser der Quittung nur die Vormerkung auf dem Schuldscheine verlangen.
2-) CO:
III. Quittance et remise du titre
1. Droit de les exiger
Art. 88
1 Le débiteur qui paie a le droit d’exiger une quittance et, si la dette est éteinte intégralement, la remise ou l’annulation du titre.
2 Si le paiement n’est pas intégral ou si le titre confère d’autres droits au créancier, le débiteur peut seulement exiger une quittance et la mention du paiement sur le titre.
IV-) Yargı Kararları:
1-) Y. 3. HD, T: 20.01.2021, E: 2020/7042, K: 2021/288:
“... Davacı, K Tatil Kenti Devremülk Sözleşmesi ile davalı belediyenin öncülüğü ve davalı şirketin katılımı ile yapılan devremülklerden 24.10.1997 tarihli sözleşmeyle 4 adet A grubu, 1 adet C grubu, 22.09.1997 tarihli sözleşmeyle 2 adet A grubu, 19.07.1997 tarihli sözleşmeyle 4 adet A grubu, 06.09.1997 tarihli K antetli sözleşmeyle 1 adet A grubu devre mülk olmak üzere toplamda 12 adet devre mülkü satın alıp, satış bedellerini eksiksiz ödemesine rağmen davalıların edimlerini yerine getirmeyerek zamanında devre mülkleri teslim etmediklerini ileri sürerek, fazlaya ilişkin hakları saklı olmak üzere devremülklerin değeri için şimdilik 10.000,00-TL’nin, kullanım bedeli olarak devremülk hakkı için 115.200,00-ABD Doları’nın bugünkü efektif satış kuru değeri olan 149.300,00-TL’nin sözleşme tarihinden itibaren avans faizi ile birlikte tahsiline karar verilmesini istemiş, 21/06/2012 tarihli ıslah dilekçesi ile devremülklerin değeri yönünden talebini ıslah ederek talebini 89.700,00 TL’ye çıkarttığı görülmüştür.
Davalılar, davanın reddini dilemiştir.
Mahkemece, bozma ilamına uyularak yapılan yargılama sonucu, davanın reddine karar verilmiş; hüküm, davacı tarafından temyiz edilmiştir.
Dava, devremülk satışının ifasının imkansız olması nedeniyle uğranılan zararın tazminine yöneliktir. Mahkemece, bozmadan sonra alınan Adli Tıp Kurumu raporuna göre tahsilat makbuzlarında şirket yetkilisi MA’nın imzası olmadığı gibi bozmadan sonra davalı şirketin ticari defterlerinin ibrazı için uzun kesin ve yaptırımlı mehil verildiği ancak ticari defterler ibraz edilmediği için davacının ödeme iddiasını Yargıtay bozma ilamında belirtildiği şekliyle ispat etmiş sayılamayacağı, kısaca davacının dayandığı sözleşmenin bu Adli Tıp Raporuna göre geçerli olduğu, ancak tahsilat makbuzlarının şirketi ilzam etmeye yeterli olmadığından, davacının 12 adet devremülk satın aldığına ilişkin iddiasını ispat edemediği, gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Dairemizin emsal bozma kararlarında belirtildiği üzere devremülk satışı nedeniyle davalı ... sorumlu tutulduğundan davacının, davalıya yaptığı ödemeleri yasal delillerle kanıtlaması gerekir. Bu tür davalarda ödeme belgelerinin delil olarak önemi izahtan varestedir. Ödemenin nasıl yapılacağı 818 sayılı BK’nun 87. (TBK m. 103) maddesinde gösterilmiştir. Yasa gereğince borcu ödeyen, bir makbuz veya borcun tamamı ödenmişse buna ilişkin senedi geri isteme hakkına sahiptir. Borcun tamamı ödenmemiş veya borç senedi alacaklıya başkaca haklar da vermekte ise borçlu, ancak makbuz verilmesini ve ödemenin borç senedine işlenmesini isteyebilir. Bu hükme göre borcunu ödeyen borçlunun makbuz alması ve dönemsel ödemelerin kayıtlara işlenmesi gerekir. Usulüne uygun düzenlenmiş makbuz alacaklı veya temsilcisi tarafından imzalanan ve borçluya verilmesi bir yükümlülük olan, borcun ödendiğinin delilini teşkil eden borçlunun en sağlam ifa kanıtıdır. Senet iadesi ise makbuza göre daha zayıf bir delil olup borcun ödendiğine karine oluşturur. (TBK 103 ve 104. maddeler) Bu ödemenin aksi her zaman ispatlanabilir.
Somut olayda, davacının, davalılardan aldığı 12 adet devremülkün bedelini ödediği, bu hususun 19.07.1997, 22.09.1997 ve 24.10.1997 tarihli sözleşmelerde yazılı olduğu görülmüş ancak mahkemece, davacının dayandığı sözleşmeler Adli Tıp Raporuna göre geçerli ise de, tahsilat makbuzları şirketi ilzam etmeye yeterli olmadığından, davacının 12 adet devremülk satın aldığına ilişkin iddiasını ispat edememiş olması nedeniyle, ispatlanamayan davanın reddine karar verilmiştir. Dosyada bulunan 19.07.1997, 22.09.1997 ve 24.10.1997 tarihli üç adet sözleşme asıllarında, davacı tarafından satın alınan devremülklerin bedellerinin bir kısmının peşin, bakiyelerinin de senetlerle tahsil edildiği açıkça yazılıdır. Bu husus, ödemeye ilişkin ilk ve en sabit delildir. Bunun yanında davacının davalılara, yukarıda belirtilen devremülk sözleşmelerine konu satın alınan devremülkler için yaptığı ödemelere ilişkin dosyaya sunduğu tahsilat makbuzu asılları ve senetler de mevcuttur. 06.09.1997 tarihli K antetli sözleşmeyle satın alındığı belirtilen 1 adet devremülkün bedelinin ödendiğine dair ise işbu sözleşmede belirtilen senetlerin asıllarının davacı tarafça sunulmuş olduğu görülmüştür. Yukarıda açıklandığı üzere senet iadesi, makbuza göre daha zayıf bir delil olsa da borcun ödendiğine karine oluşturur. (TBK 103 ve 104. maddeler) Bu ödemenin aksi her zaman ispatlanabilirse de anılan belgelerin sahteliği davalı tarafça kanıtlanamadığına göre, artık geçerli olduklarının kabulü gerekir.
O halde, mahkemece, bu husus değerlendirilerek sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, ...”